Όταν το διάβασμα γίνεται εμπειρία για το μυαλό, την καρδιά και τις αισθήσεις

Πότε ξεκινά η αγάπη για τα βιβλία;

Όχι όταν το παιδί μάθει να διαβάζει, αλλά πολύ νωρίτερα — όταν ακούει μια φωνή να του λέει μια ιστορία.

Η επαφή με το βιβλίο από την ηλικία των 2 ετών και πάνω είναι ένα δώρο που μπορεί να συνοδεύει το παιδί σε όλη του τη ζωή.

Η πρώιμη επαφή των παιδιών με τα βιβλία – ήδη από την ηλικία των 2 ετών – έχει αποδειχθεί εξαιρετικά ευεργετική για την ανάπτυξή τους. Σύμφωνα με παιδαγωγικούς φορείς, η επαφή αυτή συμβάλλει καθοριστικά στη γλωσσική, γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών​. Η συμμετοχή σε μια λέσχη βιβλίου για τόσο μικρές ηλικίες δεν αφορά απλώς την ανάγνωση ιστοριών, αλλά διαμορφώνει μια πολυαισθητηριακή, συγκινησιακή εμπειρία που μοιράζονται παιδί και γονιός.

Η προσχολική ηλικία είναι καίρια περίοδος για την ανάπτυξη του εγκεφάλου και των βασικών δεξιοτήτων. Η ένταξη των βιβλίων στη ζωή του παιδιού από νωρίς μπορεί να επηρεάσει θετικά πολλούς τομείς:

• Γλωσσική ανάπτυξη: Τα παιδιά που εκτίθενται σε βιβλία από μικρά ηλικία ακούν περισσότερες λέξεις, νέες έννοιες και πολύπλοκες προτάσεις, γεγονός που διευρύνει το λεξιλόγιό τους και βελτιώνει την κατανόηση του λόγου​. Μελέτες δείχνουν ότι η συστηματική ανάγνωση σε παιδιά 1-2 ετών προβλέπει μετέπειτα υψηλότερο επίπεδο γλωσσικών ικανοτήτων, όπως το πλουσιότερο λεξιλόγιο και η κατανόηση κειμένου. Δεν είναι τυχαίο ότι μετα-ανάλυση ερευνών έχει βρει σημαντική θετική επίδραση (d=0.59) της πρώιμης ανάγνωσης στις κατοπινές γλωσσικές και αναγνωστικές δεξιότητες του παιδιού​.

• Συναισθηματική ανάπτυξη: Η επαφή με ιστορίες και χαρακτήρες βοηθά τα μικρά παιδιά να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται συναισθήματα. Καθώς ακούνε για ήρωες που βιώνουν χαρά, θυμό ή λύπη, καλλιεργούν την ενσυναίσθηση – μαθαίνουν να μπαίνουν στη θέση των άλλων και να κατανοούν διαφορετικές οπτικές​. Μέσα από τα βιβλία, ένα παιδί συνειδητοποιεί ότι και άλλοι βιώνουν «μεγάλα» συναισθήματα όπως ο θυμός ή ο φόβος, γεγονός που το βοηθά να δει αυτά τα συναισθήματα ως φυσιολογικά και αντιμετωπίσιμα​. Οι γονείς μπορούν κατά την ανάγνωση να συζητούν με το παιδί για αυτά τα συναισθήματα – π.χ. «Εσύ ένιωσες ποτέ τόσο θυμωμένος όσο το κορίτσι στην ιστορία; Τι θα έκανες;» – ενισχύοντας έτσι τη συναισθηματική του νοημοσύνη​. Συνολικά, η αφήγηση ιστοριών θεωρείται από τους ειδικούς ως ένα από τα πιο ωφέλιμα μέσα για την ανάπτυξη της συναισθηματικής αντίληψης και της αυτορρύθμισης στα παιδιά.

• Κοινωνική ανάπτυξη: Παρά το νεαρό της ηλικίας, τα νήπια αρχίζουν μέσω των ιστοριών να μαθαίνουν στοιχεία κοινωνικής συμπεριφοράς και δεξιότητες επικοινωνίας. Τα βιβλία εκθέτουν τα παιδιά σε ποικίλες κοινωνικές καταστάσεις (φιλία, συνεργασία, επίλυση συγκρούσεων) και προάγουν την κατανόηση κοινωνικών κανόνων. Επιπλέον, όταν η ανάγνωση πραγματοποιείται σε ομαδικό πλαίσιο – όπως μια λέσχη βιβλίου ή η ώρα παραμυθιού – τα παιδιά μαθαίνουν να συμμετέχουν σε μια κοινή δραστηριότητα με συνομηλίκους. Έρευνες περιγράφουν ότι οι ομαδικές αφηγήσεις ιστοριών διδάσκουν τα μικρά παιδιά να συνεργάζονται: να κάθονται ήσυχα, να ακούν με προσοχή όταν διαβάζει άλλος, να περιμένουν τη σειρά τους για να σχολιάσουν και να σέβονται την κοινή εμπειρία​. Αυτές οι κοινωνικές δεξιότητες μεταφέρονται και σε άλλα πλαίσια αλληλεπίδρασης, βελτιώνοντας τη συμπεριφορά τους σε ομάδες συνομηλίκων. Παράλληλα, μέσα από τα βιβλία τα παιδιά γνωρίζουν τον κόσμο πέρα από το άμεσο περιβάλλον τους, γεγονός που διευρύνει την κοινωνική τους αντίληψη και πολιτισμική κατανόηση​.

Το διάβασμα στην προσχολική ηλικία δεν είναι απλώς μια ωφέλιμη συνήθεια.
Είναι τρόπος να συνδεθεί το παιδί με τον εαυτό του, τους άλλους και τον κόσμο. Και ξεκινά πάντα με μια ιστορία… στην αγκαλιά ενός μεγάλου που την αφηγείται με αγάπη.

Επιμέλεια: Ζωή Κεφερλή